Hoop en Twijfel
Ik had er niet meer op gerekend, maar daar was ie dan alsnog: mijn Henri Cartier-Bresson moment. Er was een verhaal, alles stond op zijn plek. Wát er in mijn beeld precies allemaal op zijn plek stond, dat zou ik later wel zien. Dan zou mij trouwens ook dat scheve verkeersbord opvallen, waar - op een eerder moment - een man nonchalant tegenaan stond geleund en zodoende onderdeel was van een potentieel verhaal - dat aan mij voorbijging doordat ik te laat was omdat ik vergat dat ik er behalve als toeschouwer ook als fotograaf stond.
Ik woon een performance bij in het kader van de tweede biënnale Kunst in de Heilige Driehoek te Oosterhout, met het thema 'hoop'. De performance is gebaseerd op een kunstwerk van Maria Blaisse. Deze kunstenaar maakte een Oloïde Bamboe Paviljoen. "Door de buigzame structuren in te zetten bij improvisaties met dans en muziek, toont Maria de mogelijke vormveranderingen. Zo maakt zij een nieuwe dynamische dimensie voor architectuur zichtbaar en werkbaar."
Hopende dat de voorstelling mij zal beroeren, voel ik mij snel ongemakkelijk als dat niet gebeurt. Begrijp ik het wel? Kijk ik wel goed? Ik zie hard werkende mensen, gefocust op wat zij moeten doen: zorgen dat alles klopt, dat het een boeiende voorstelling zal worden. Misschien worden zij geplaagd door een zelfde soort vragen en twijfel.
Wat het problematisch maakt is de camera die ik in mijn hand heb. Zo sta ik er maar voor de helft als toeschouwer. De andere helft van mij is fotograaf. Een honderd procent fotograaf loopt vrij rond, zoekt het juiste standpunt en anticipeert op het juiste moment. Een honderd procent toeschouwer daarentegen laat zijn teugels los en laat zich volledig leiden en verleiden door de voorstelling. Dat overkomt mij zelden. Mijn brein is door de jaren heen zo geïndoctrineerd door een bepaald fotografisch idioom, dat het regelmatig onwillekeurig voorstellen doet om bepaalde visuele indrukken te kadreren, ook als er geen camera bij de hand is. Op sommige momenten ervaar ik deze opdringerige voorstellen als ongewenste intimiteit.
Hier sta ik dan met mijn camera in mijn hand en laveren mijn hoop - en soms mijn twijfel - tussen de twee rollen: toeschouwer en fotograaf. Zij maken er gezamenlijk een potje van. Ik ben als toeschouwer een gehandicapte fotograaf - en als fotograaf een gehandicapte toeschouwer. Tussen de misschien prachtige beelden die hij aan zich voorbij laat gaan door, beleeft een honderd procent fotograaf voldoende succesmomenten. Nu lijkt hij in zijn fotografenrol overwegend te falen. Hij is telkens net te laat of net te vroeg, of hij staat loerend door de zoeker vergeefs te wachten op het beslissende moment.
Als mijn (vermeende, want het moet zich nog bewijzen in de vorm van een reëel beeld) Henri Cartier-Bresson moment dan eindelijk daar is, ontspannen mijn lijf en geest. Er ontstaat ruimte voor compassie met en respect voor de drie kunstenaars in deze grotendeels geïmproviseerde performance. Zij zijn gefocust op een voorstelling waarvan niemand precies weet waar het heen zal gaan. Je moet het maar durven: kwetsbaar zijn in het ongewisse. De toeschouwer in mij krijgt weer de ruimte, mijn fotografisch brein komt tot rust en ik kan eindelijk reflecteren op wat de voorstelling nu zo boeiend maakt en op welke manier het nog beter zou kunnen.
Zoals een fotograaf zijn Henri Cartier-Bresson moment kan hebben, kan het een toeschouwer op een vergelijkbare manier overkomen dat hij of zij wordt geraakt door een moment in de voorstelling. Het verschil is dat een fotograaf creëert en de toeschouwer 'slechts' observeert. Zo is het moment waarop de betekenis van een voorstelling tot de toeschouwer doordringt in wezen als het moment van de klik van de camera. Misschien kun je in die zin ook toeschouwer zijn van je eigen gedachten en is het moment waarop een (goed) idee of een (mooie) gedachte zich plotseling aan jou voordoet vergelijkbaar met de klik van de camera.
wat een fijne observatie en wat een heerlijk verhaal. En... bovenal fijne beelden en oefening in kijken.